Γ΄. Ελληνικός Διαφωτισμς

 

Διαγγελέας εσόδου Α΄:

Ρήγας Βελεστινλς
(Βελεστίνο 1757-Βελιγράδι 1798)

ργέντης Εστράτιος μπορος, Δημήτριος Νικολαϊδης γιατρός, ντώνιος Κορωνις μπορος,
ωάννης Καρατζς λόγιος, Θεοχάρης Τορούντζας μπορος,
ωάννης μμανουλ φοιτητς ατρικς, Παναγιώτης μμανουλ πάλληλος.

 

Ο «ΘΟΥΡΙΟΣ»

 ς πότε, παλληκάρια, ν ζομεν στ στενά,
μονάχοι σ
ν λιοντάρια, στς ράχες στ βουνά;
Σπηλι
ς ν κατοικομεν, ν βλέπωμεν κλαδιά,
ν
φεύγωμ'  π' τν κόσμον, γι τν πικρ σκλαβιά; 
Ν
χάνωμεν δέλφια, Πατρίδα κα γονες,
το
ς φίλους, τ παιδιά μας κι λους τους συγγενες; 
Καλύτερα μιάς
ρας λεύθερη ζωή,
παρ
σαράντα χρόνοι, σκλαβι κα φυλακή!

στερα Ρήγας ξετυλίγει τν παναστατικ προκύρηξη μπροστ στ τραπέζι κα ρχίζει ν διαβάζει  

" ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΙΚΗ ΠΡΟΚΗΡΥΞΗ " 

 
ΝΕΑ ΠΟΛΙΤΙΚΗ ΔΙΟΙΚΗΣΙΣ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΩΝ ΤΗΣ ΡΟΥΜΕΛΗΣ,
ΤΗΣ ΜΙΚΡΑΣ ΑΣΙΑΣ, ΤΩΝ ΜΕΣΟΓΕΙΩΝ ΝΗΣΩΝ ΚΑΙ ΤΗΣ ΒΛΑΧΟΜΠΟΓΔΑΝΙΑΣ ..

.... λαός, πόγονος τν λλήνων, που κατοικε τν Ρούμελην, τν Μικρν σίαν, τάς Μεσογείους νήσους κα τν Βλαχομπογδανίαν, κα λοι σοι στενάζουν π τν δυσφορωτάτην τυραννίαν το θωμανικο βδελυρωτάτου δεσποτισμο, βιασθησαν ν φύγουν ες ξένα βασίλεια δι ν γλυτώσουν π τν δυσβάστακτον κα βαρν ατο ζυγόν, λοι, λέγω, χριστιανο κα τορκοι, χωρς κανέναν ξεχωρισμν θρησκείας (πειδ λοι πλάσματα Θεοῦ εναι κα τέκνα το πρωτοπλάστου), στοχαζόμενοι τι  ὁ Τύραννος, νομαζόμενος Σουλτάνος, κατέπεσεν λοτελως ες τάς βρωμερς θηλυμανες ρέξεις του, περικυκλώθη π ενούχους κα αμοβόρους μαθεστάτους αλικούς, λησμόνησε κα κατεφρόνησε τν νθρωπότητα, σκληρύνθη καρδία του κατ τς θωότητος, κα τ πλέον ραιότερον βασίλειον το κόσμου, που κθειάζεται πανταχόθεν
πὸ τος σοφούς, κατήντησεν ες μίαν βδελυρν ναρχίαν, τόσον, που κανένας, ποιασδήποτε τάξεως κα θρησκείας, δν εναι σίγουρος μήτε δι τν ζωήν του, μήτε δι τν τιμήν του, μήτε δι τ ποστατικά του, λλ πλέον συχος, πλέον θος, πλέον τίμιος πολίτης κινδυνεύει ες κάθε στιγμν ν γένη λεειν θυσία τς τυραννικς φαντασίας τν γρίων τοποτηρητν κα
ναξίων μεγιστάνων το Τυράννου , τέλος (περ κα συνεχεστέρως συμβαίνει), τν κακότροπων θηριωδέστατων μιμητν του, χαιρόντων ες τ τιμώρητον κρῖμα, ες τν σκληροτάτην πανθρωπότητα, ες τν φονοκτονίαν, χωρς καμμίαν ξέτασιν κα χωρς καμμίαν κρίσιν.


.....Ν
σς τ π κα τραγουστ πο εναι πι εκολα (κτς κειμένου)


Τί σ' ώφελεί ν ζήσης κα εσαι στ σκλαβιά;
στοχάσου π
ς σ ψένουν καθ' ραν στ φωτιά.
Βεζύρης, Δραγουμάνος,
φέντης κι ν σταθς,
Τύραννος δίκως, σ κάμει ν χαθς·
δουλεύεις
λ' μερα σ τι κι ν σου π,
κι α
τς πασχίζει πάλιν τ αμα σου ν πι.
Καλύτερα μίας
ρας λεύθερη ζωή, 
παρ
σαράντα χρόνοι, σκλαβι κα φυλακή!
 

.....

......Οὐρανέ! σ εσαι προσωπόληπτος μάρτυς τν τοιούτων κακουργημάτων.  λιε! σ βλέπεις καθημερινς τ τοιατα θηριώδη τολμήματα. Γ! σ ποτίζεσαι διακόπως π τ ρεθρα τν θώων αμάτων. Ποος χει στόμα ν μ επη τ ναντίον;  Ὁ μέχρι τοδε, λέγω, δυστυχς οτος λαός, βλέποντας τι λαι του α θλίψεις, α δύναι, τ καθημεριν δάκρυά του, φανισμός τους, προέρχονται π τν κακν κα χρειεστάτην διοίκησιν, π τν στέρησιν καλν νόμων, ποφάσισεν, νανδριζάμενος μίαν φοράν, ν τενίση πρς τν Ορανόν, ν γείρη νδρείως τν καταβεβαρημένον τράχηλόν του κα νοπλίζοντας μμανς τος βραχίονάς του μ τ ρματα τς κδικήσεως κα τς πελπισίας, ν κβοήση μεγαλόφωνος, νώπιον πάσης της Οκουμένης, μ βροντώδη κραυγήν, τ ερ κα μωμα δίκαια, πο θεόθεν τ χαρίσθησαν δι ν ζήση σύχως πάνω ες τν γν.

 Ὅλοι μαζ μάδα το Ρήγα

Σ' νατολ κα Δύση κα Νότον κα Βορι
γι τν Πατρίδα λοι ν 'χωμεν μι καρδι
στν πίστιν το καθένας λεύθερος ν ζ
στν δόξαν το πολέμου ν τρέξωμεν μαζύ,
Βούλγαροι κι
ρβανίτες, ρμένοι κα Ρωμιοί,
ράπηδες κα σπροι, μ μι κοιν ρμή,
γι τν λευθερίαν ν ζώσωμεν σπαθί, 
π
ς εμαστ’ ντρειωμένοι, παντο ν ξακουσθ   

 

... Ὅθεν, δι ν μπορον μοθυμαδν λοι ο κάτοικοι ν συγκρίνωσι πάντοτε μ γρυπνον μμα τ κινήματα τς Διοικήσεως μ τν σκοπν τς κοινωνικς ατν νομοθεσίας, κτινάζοντες νδρικς τν οτιδανν ζυγν το Δεσποτισμο κα ναγκαλιζόμενοι τν πολύτιμον λευθερίαν τν νδόξων προπατόρων τν, ν μν φεθώσιν οδέποτε ν καταπατνται ς σκλάβοι ες τ ξῆς
π τν πάνθρωπον Τυραννίαν.

Ὁ  Ρήγας παγγέλλει πάνω στ μουσικ

Ο νόμοι νάν’  πρτος κα μόνος δηγός,
κα τς πατρίδος νας ν γεν ρχηγς
γιατί κι ἡ
ναρχία μοιάζει τν σκλαβι
ν
ζομε σ θηρία, εν' πι σκληρ φωτιά. 

Χαμηλώνει λίγο τος τόνους, βγάζει ργ τ βιβλίο μ τ Δίκαια το νθρώπου κα δίνει τ βιβλίο στν ργέντη

Δστε προσοχ μεγάλη, τ ΄χουν καταφέρει ο Γάλλοι!

 τάκα, μουσικ σταματ τελείως

 

 Ἄρθρον 1 (Εστράτιος ργέντης)
σκοπς πο π' ρχς κόσμου ο νθρωποι συμαζώχθησαν τ δάση τν πρώτην φοράν δι ν κατοικήσουν λοι μαζ κτίζοντες χώρας κα πόλεις, εναι δι ν συμβοηθνται κα ν ζῶσιν ετυχισμένοι, κα χι ν συναντιτρώγονται, ν ρουφ τ αμα τους νας. Τότε καμαν βασιλέα δι ν γρυπνῆ ες τ συμφέροντα των, δι ν εναι βέβαιοι ες τν πόλαυσιν τν φυσικν δικαίων, τ ποῖα δν χει τν δειαν ν τος τ φαιρέσει κανένας π τς γς.  

ρθρον 2 (ντώνιος Κορωνιός)
Ατ τ φυσικ δίκαια εναι: πρῶτον, τ ν εμεθα λοι σοι κα χι νας κατώτερος πό τν λλον, δεύτερον, ν εμεθα λεύθεροι, κα χι νας σκλάβος τοῦ λλουνοῦ,  τρίτον, ν εμεθα σίγουροι ες τν ζωήν μας, κα κανένας ν μν μπορ ν μς τν πάρη δίκως κα κατ φαντασίαν, κα τέταρτον, τ κτήματα που χομεν, κανένας ν μν μπορ να μᾶς γγίζη, λλ' εναι δικά μας κα τν κληρονόμων μας

ρθρον 3 (Παναγιώτης μμανουήλ)
Ολοι ο νθρωποι, Χριστιανο κα Τορκοι, κατ φυσικν λόγον εναι σιοι. ταν πταίση τινάς, ποιασδήποτε καταστάσεως, νόμος εναι ατς δι τ πτασμα κα μετάβλητος. γουν δν παιδεύεται πλούσιος λιγώτερον κα πτωχς περισσότερον δι τ ατ σφάλμα, λλ’ σια σια 

ρθρον 4 (Δημήτριος Νικολαϊδης)
νόμος εναι κείνη λευθέρα πόφασις, που μ τν συγκατάθεσιν λου το λαοῦ γινεν γουν λοι θέλομεν τι φονες ν φονεύεται, ατς λέγεται νόμος, κα εναι διος δι' λους μας ες τ ν παιδεύση. Κα πάλιν λλος, που περασπίζεται. γουν λοι θέλομεν ν ξουσιάζωμεν τ ποστατικά μας, κανένας λοιπν δν χει τν δειαν ν μς πάρη δυναστικῶς τίποτες. Ατς εναι νόμος, πειδ μοναχοί μας τν δεχόμεθα κα τν θέλομεν. νόμος χει πάντοτε ν προστάξη, τι πράγμα εναι δίκαιον κα φέλιμον ες τν συγκοινωνίαν τς ζως μας, κα ν μποδίζη κενο που μας βλάπτει. 

ρθρον 5 (Εστράτιος ργέντης)
λοι ο συμπολίται μπορον ν μβουν ες ξίας κα δημόσια φφίκια. Τ λεύθερα γένη δν γνωρίζουν καμμίαν ξιαν προτιμήσεως ες τάς κλογάς των, παρ τν φρόνησιν κα τν προκοπήν, γουν κανένας, ταν εναι ξιος κα προκομμένος δι μίαν δημόσιαν δούλευσιν, μπορε ν τν ποκτήση. ξ ναντίας δ μν ντας ξιος, λλ χυδαος, δν πρέπει ν τ δοθ διότι μν ξεύροντας, πς ν τν κτελέση, προσκρούει κα βλάπτει τ κοινν μ τν μάθειαν κα τν νεπιδεξιότητά του.

ρθρον 6 (ντώνιος Κορωνιός)
λευθερία εναι κείνη δύναμις, που χει νθρωπος ες τ ν κάμει λον κείνο, που δν βλάπτει ες τ δίκαια τν γειτόνων του. Ατ χει ς θεμέλιον τν φύσιν, διατ φυσικ γαπμεν ν εμεθα λεύθεροι· χει ς κανόνα τν δικαιοσύνην, διατ δικαία λευθερία εναι καλή.χει ς φύλακα τν νόμον, διατ ατς προσδιορίζει, ως πο πρέπει ν εμεθα λεύθεροι. Τ θικν σύνορον λευθερίας εναι τοτο τ ρητόν. Μν κάμεις ες τν λλον κεῖνο, πο δν θέλεις ν σ κάμουν.

 ρθρον 7 (Παναγιώτης μμανουήλ)
Τ δίκαιόν τοῦ ν φανερώνωμεν τν γνώμην μας κα τος συλλογισμούς μας, τόσον μ τν τυπογραφίαν, οον κα μ λλον τρόπον, τ δίκαιον του ν συναθροιζόμεθα ερηνικῶς· λευθερία κάθε εδους θρησκείας, Χριστιανισμο, Τουρκισμο, 'Ιουιδαϊσμοῦ κα τ λοιπ δν εναι μποδισμένα ες τν παροσαν διοίκησιν. ταν μποδίζονται ατ τ δίκαια, εναι φανερόν, πς προέρχεται τοτο π τυραννίαν, πς εναι νθύμησίς του ξοστρακισθέντος δεσποτισμο, που πεδιώξαμεν.

   ρθρον 8  (Δημήτριος Νικολαϊδης)
σιγουρότης εναι κείνη διαφέντευσις, που δίδεται π λον τ θνος κα τν λαν ες τν κάθε νθρωπον δι τν φύλαξιν το ποκειμένου του, τν δικαίων του κα τν ποστατικν του, γουν ταν βλάψη τινς να μόνον νθρωπον, πάρη δίκως τίποτες π' ατόν, λος λας πρέπει ν σηκωθ κατ' πάνω κείνου το δυνάστη κα ν τν ποδιώξη.  

ρθρον 9 (Ρήγας Βελεστινλής)
νόμος χει χρέος ν διαφεντεύη τν κοινν λευθερίαν λου το θνους κα κείνην του κάθε νθρώπου, κατοίκου ες ταύτην τν ατοκρατορίαν, ναντίον τς καταθλίψεως κα τς δυναστείας τν διοικητν. ταν ατο διοικον καλς, ν τος διαφεντεύη.Ε δ κακς ν τος ποβάλη.  

Στο σημεο ατὸ, έρχεται π τν εσοδο Β’, μάδα γωνιστν ψάλλοντας, για να ρκιστεί

Ὦ Βασιλεῦ του Κόσμου, ορκίζομαι σε Σέ
στην γνώμην των τυράννων νὰ μήν ἐλθῶ ποτέ!
 
Μήτε νὰ τοὺς δουλεύσω, μήτε νὰ πλανηθῶ
εἰς τὰ ταξίματα τους, γιά νὰ παραδοθῶ.
 

 Ὁ Ρήγας με τοὺς συντρόφους του: 

Λοιπόν, γιατί ἀργεῖτε; τί στέκεσθε νεκροί;

Ξυπνήσατε, μήν εἶσθε ἐνάντιοι κι ἐχθροί.
Νὰ ψάξωμεν τους λύκους, που τὸν ζυγόν βαστοῦν
και Χριστιανούς καὶ Τούρκους σκληρά τους τυραννοῦν.

Ὅλοι μαζί

Ὁ κόσμος νὰ γλυτώση ἀπ' αὖτην τὴν πληγή
Κι’ ελεύθεροι νά ζῶμεν, ἀδέλφια, εἰς τήν Γῆ! 

Την ώρα που τραγουδοῦν ὅλοι μαζί, μπαίνουν ὰπό τὶς εὶσόδους πέντε ἔξι γεροδεμένοι χωροφύλακες,
Βουτᾶνε τὸ Ρήγα καὶ την παρέα του καὶ τοὺς τραβολογάνε ἔξω ἀπό την εἴσοδο  μιλῶντας γερμανικά.
  Οἱ ὁρκισμένοι ὑποχωροῦν καὶ καταλαμβάνουν προσημειωμένες θέσεις στὰ ὀρεινά της πλατεῖας.

Σχεδόν ταυτόχρονα: 

Διαγγελέας εἰσόδου Α’:
Στὶς 28 Απριλίου 1798, οι Αὐστριακοί τους παραδίδουν σιδηροδέσμιους, στὸν Τοῦρκο διοικητή τοῦ Βελιγραδίου.

Διαγγελέας εὶσόδου Β’:
Στὶς 17 Ιουνίου τοῦ 1798, ὕστερα ἀπὸ συνεχή βασανιστήρια, τοὺς στραγγαλίζουν καὶ ρίχνουν τα σώματα τους
στο Δούναβη. Ἤθελαν νὰ γεφυρώσουν τὰ Βαλκάνια.

...λίγο πρίν καταλαγιάσει το σούσουρο απ’ τις συλλήψεις

Α’ : Κύρια πολεμικά & πολιτικά γεγονότα στὴν Πελοπόννησο

Β’ : Ἰανουάριος- Φεβρουάριος 1821: Διαβουλεύσεις τῶν ἀπεσταλμένων τής Φιλικής Εταιρείας
μὲ τούς Πελοποννήσιους προκρίτους. Διαφωνίες και διστακτικότητα.

Α’ : Μάρτιος 1821: Οἱ τολμηρότεροι παρασέρνουν τοὺς διστακτικούς.
Τα ὲπαναστατικά επεισόδια γενικεύονται σταδιακά σὲ ὅλη την Πελοπόννησο. Πρώτες νίκες κατά τὼν Τούρκων.

Β’ : Μάιος 1821: Συνέλευση τὼν Καλτεζών. Πρώτη διοικητική σύγκρουση. Ανακήρυξη της Γερουσίας καὶ τοὺ Πετρόμπεη Μαυρομιχάλη ὡς ἀρχιστρατήγου. Ὁ Κολοκοτρώνης διαφωνεῖ, προτείνοντας στρατιωτική διοίκηση.

Α’ : Ιούνιος 1821: Ὁ Δημήτριος Υψηλάντης φτάνει στὴν Ὕδρα μὲ ἐξουσιοδότηση τοῦ ἀδελφοῦ του Ἀλέξανδρου, γιά νὰ ἀναλάβει τήν στρατιωτική διοίκηση. Προσπαθῶντας νὰ οργανώσει τακτικό στρατό, διαπιστώνει ὅτι ὁ τοπικισμός ἀποτελεῖ τροχοπέδη. Οἰ Έλληνες ἔχουν συνηθίσει νὰ μάχονται μόνο γιά τὴν ἰδιαίτερη πατρίδα τους, ὑπό τὴν ἡγεσία τών τοπικῶν προεστῶν.

Β’ : Ιούλιος 1821: Ἄφιξη στὸ Μεσολόγγι τοὺ Ἀλέξανδρου Μαυροκορδάτου. Ἡ παρουσία τοῦ ἱκανοῦ διπλωμάτη μά ὑπερφιλόδοξου, ιδιοτελοῦς φαναριώτη πολιτικοῦ, θὰ σηματοδοτήσει τὶς πολιτικές ἐξελίξεις.

Α’ : Ἡ ἀντιπαλότητα μεταξύ ἐτεροχθόνων Φιλικών και Προεστῶν τῆς Πελοποννήσου διογκώνεται. Τα ἄτακτα τοπικά ἑλληνικά στρατεύματα σχηματοποιοῦνται σιγά-σιγά σὲ δύο ὁμάδες, ἐντιπροσωπεύοντας τὴν ταξική σύγκρουση. Ἀπό τὴ στιγμή αὐτή καὶ μέχρι την 1η ἐθνοσυνέλευση, κάθε πολιορκία τουρκικοῦ φρουρίου γίνεται ἀπό δύο ελληνικούς στρατούς.

Β’ : Σεπτέμβριος 1821: Ἅλωση τῆς Τριπολιτσᾶς. Αὔξηση τοῦ κύρους τοῦ Κολοκοτρώνη. Οἱ προεστοί θέλοντας νὰ περιορίσουν τὴν δύναμη τῶν Πελοποννησιακῶν κλέφτικων σωμάτων, εἰσάγουν μισθοφόρους στρατιῶτες ἀπὸ την Στερεά Ἑλλάδα.

Α’ : Δεκέμβριος 1821-Ἰανουάριος 1822: 1η Ἐθνοσυνέλευση στὴν ΕΠΙΔΑΥΡΟ. Διακήρυξη ἀνεξαρτησίας τῆς Ἑλλάδος, ψήφιση προσωρινοῦ Συντάγματος. Ἐκλέγονται: πρόεδρος του Ἐκτελεστικού Σώματος ὁ Μαυροκορδᾶτος καὶ τοῦ Βουλευτικοῦ ὁ Ὑψηλάντης.

Β’ : Καλοκαίρι 1822: Ἐκστρατεῖα τοῦ Δράμαλη στὴν Πελοπόννησο καὶ καταστροφή του ἀπὸ τόν Κολοκοτρώνη.

Α’ : Ὀκτώβριος-Δεκέμβριος 1822: Οἱ Εὐρωπαϊκές δυνάμεις ἐπαναβεβαιώνουν τὴν Ἱερά Συμμαχία στὸ συνέδριο τῆς Βερόνα. Δέν δέχονται τούς ἀπεσταλμένους τῶν Ἑλλήνων καὶ ἀποκηρύσσουν τὴν ἑλληνική ἐπανάσταση.

Β’ : Δεκέμβριος 1822: Οἱ Κολοκοτρωναῖοι γίνονται κύριοι τοῦ παραδομένου Ναυπλίου. Οἱ πολιτικοί ποὺ εμπόδιζαν τόν Κολοκοτρώνη νὰ πολιορκήσει τό Ναύπλιο, τόν εμποδίζουν νὰ πολιορκήσει καὶ τὴν Πάτρα.

Α’ : 1823: Νέα διάσταση ἐθνικοῦ διχασμοῦ. Τὸν ταξικό διχασμό ἔρχεται νὰ συμπληρώσει ὁ προσωπικός. Στὸ προσκήνιο ἐμφανίζονται οἱ πλούσιοι Ὑδραῖοι, Κουντουριώτηδες, ἀντίζηλοι τών Πελοποννησίων.