Αριστοφάνης

Ο Αριστοφάνης που καταγόταν από τον αστικό δήμο Κυδαθήναιο (το) γεννήθηκε στην ευτυχισμένη ειρηνική εποχή του Περικλή, στα χρόνια που άρχισε η ανοικοδόμηση του Παρθενώνα. Ξέρουμε ότι στα 427, πολύ νέος ακόμα, έδωσε να παρασταθεί το πρώτο του έργο. Έτσι αν ορίσουμε το 445 ως το έτος της γέννησης του, πετυχαίνουμε περίπου το σωστό. Λίγα έχουμε να πούμε για τη ζωή του. Όταν στους Αχαρνής (στ. 653) κοροϊδεύει τους Σπαρτιάτες ότι ζητούσαν την Αίγινα γιατί ήθελαν να τον απαγάγουν, πρέπει να υποθέσουμε ότι μάλλον είχε κτήματα στο νησί. Αυτό μπορεί να σχετίζεται με το διώξιμο των Αιγινητών και την εγκατάσταση Αθηναίων κληρούχων στα 431. Για το πόσο ζωντανή ήταν η σχέση του με την πολιτική και φιλολογική ζωή της εποχής του, μιλά η κάθε μια από τις κωμωδίες του, καθώς και για το πόσο οικείοι του ήταν οι μεγάλοι ποιητές του λαού του. Δεν έχουμε όμως κανένα στήριγμα για να τον εντάξουμε σ' ένα ορισμένο κόμμα. Η πολιτική σάτιρα ζει φυσικά σαν αντιπολίτευση προς την παράταξη που κυβερνά και καθήκον της είναι να δείχνει τις αδυναμίες της κυβέρνησης. Αν μπει στην υπηρεσία της, τότε εκφυλίζεται σε απλή προπαγάνδα. Οι κωμωδίες του Αριστοφάνη πέφτουν στο μεγαλύτερο μέρος τους σε μιαν εποχή, που η αρμογή της αθηναϊκής δημοκρατίας είχε γίνει εύθραυστη από τον πόλεμο και τις εσωτερικές ελλείψεις. Εδώ έβαλε σε ενέργεια ο Αριστοφάνης τα όπλα της κοροϊδίας του. Ούτε συζήτηση ότι βασικά ήταν εχθρός της δημοκρατίας. Οπωσδήποτε δεν θέλουμε να πούμε μ' αυτό ότι οι γνώμες του ποιητή για τα προβλήματα της εποχής του εξαρτιόνταν μόνο από ένα είδος μηχανικότητας της αντιπολιτευτικής του στάσης. Ο Αριστοφάνης μπορούσε να βάζει το επίμαχο και το επικίνδυνο σε τόσο εκτυφλωτικό φως, μόνο γιατί ο ίδιος μέσα σε όλη τη γύρω ραγδαία εξέλιξη διατήρησε μιαν άγρυπνη αίσθηση για τις δυνάμεις της παράδοσης και της συντήρησης, που στη ζωή των ανθρώπων και των λαών είναι τόσο αναγκαίες όσο και οι άλλες, που τραβούν προς το μέλλον. Η συμμετοχή του ποιητή στη δημόσια ζωή μαρτυρείται από μιαν επιγραφή του πρώιμου 4ου αιώνα που αναφέρει πρύτανη τον Αριστοφάνη τον Κυδαθηναιέα. Τη διάσωση ένδεκα δραμάτων από το έργο Αριστοφάνη τη χρωστάμε όχι στο ότι εκτιμήθηκε σωστά η ικανότητα του, αλλά στους Αττικιστές, που υπερβολικά λογάριαζαν την κωμωδία σαν την πιό καθαρή πηγή για την αττική διάλεκτο.

Abin Lefsky: Ιστορία της αρχαίας ελληνικής λογοτεχνίας, Μτφ. Αγαπητού Τσοπανάκη